Harita - Sarıgöl

Sarıgöl, Türkiye'nin Ege Bölgesi'nde bulunan Manisa ilinin ilçelerinden biridir.

Sarıgöl İlçesinin ne zaman kurulduğu kesin olarak bilinmemektedir.

Halk arasındaki rivayetlere göre ilçenin bu yerleşim alanı deniz seviyesinden alçakta bir göl imiş. Gerek ilçe çevresinde gerekse ilçenin köylerindeki ören yerleri çevre tarihçesinin çok eski olduğunu göstermektedir. Yazılı kitabelere rastlanmamakta birlikte Dadağlı köyü Alafakı mevkiinde (Han Çeşmesi) ve buradaki konaklama yerinin izleri (temel yıkıntıları) ve çevresindeki mezarlık buralarda milattan önceki bir medeniyetin var olduğunu göstermektedir.

Dindarlı köyünün Çarsak yöresinde yanmış bir köy kalıntıları ve bu köye ait Buldan yolu üzerindeki mezarlık (sonradan tarla haline getirilmiş) bu mezarlıktaki taşlarda bulunan Latince yazılar aynı köyün Kulu çeşmesi ve çevresindeki bina yıkıntıları burada bulunan bakır paralar, küpler, çeşitli testiler, buralarda İyonların veya Lidyalıların egemen olduğunu açıkça belirtmektedir. Emcelli köyü doğu kesiminde Süğmezli Çeşmesi ve çevresindeki bina kalıntıları, buradaki dört köşeli bir kuyu kalıntısı, kayalara oyulmuş deniz araçlarını bağlama yerleri, şimdiki ovanın göl olduğunun delilleridir.

Baharlar köyünün doğusundaki Gavur Damı denilen yerde ve toprak tepe mevkisi arasındaki Derbent çayının iki yakasında taşkından koruma bentleri bugün hâlen mevcuttur. Bahadırlar köyü yakınında Çingil, Sığırtmaçlı köyünün kuzeyinde Karain ve Kahramanlar köyü yakınındaki Öreniçi, Selimiye köyünün kuzey tepelerindeki Kara kaya eski medeniyetin izlerinin taşır.

Sarıgöl ilçesi bugünkü yerine burada mevcut gölün kurutulmasından sonra kurulmuştur. Çünkü Smyra (İZMİR), Magnesia (MANİSA), Sardes (SART), Filedelfia (ALAŞEHİR) ve Hierapolis (PAMUKKALE)'ye ulaşan kara yolu Sarıgöl'den geçmekte ve Sarıgöl bu yol üzerinde üçüncü konaklama yeri olarak kullanılmaktaydı. Recep AKINCI, eski Filedelfia (Alaşehir kitabından) ikinci yüzyılın sonlarına kadar başkenti Sart olan Lidyalıların egemenliğinde kalan Sarıgöl çevresi daha sonra Romalıların eline geçti. Roma imparatorluğunun 395'te ikiye ayrılmasıyla Doğu Roma (Bizanslıların) eline geçti. 1071'de Alpaslan komutasındaki Selçuklu ordularının Bizans'ı yenmesiyle Anadolu'nun fethinde Alaşehir ve Sarıgöl çevresi Selçuklu hakimiyetine girmedi. Bağımsız bir tekfurlu alarak Selçukluların yıkılmasına kadar kaldı. Ancak 1393'te Osmanlı hükümdarı Yıldırım Beyazıt'ın Alaşehir ve çevresini Osmanlı topraklarına katmasıyla Sarıgöl de Osmanlı hakimiyetine geçti.

Halk arasında bir rivayete göre, Yıldırım Beyazıt Sarıgöl ve çevresine yüksek bir yerden bakarken burası neresi diye sormuş. Komutanları ise attan in de gör demişler. O zaman Yıldırım tıpkı İnegöl (Bursa-İnegöl) demiş. O zamandan sonra buranın adı İnegöl olarak kalmış. Osmanlı topraklarına katılan Sarıgöl ve çevresi Yıldırım Beyazıt tarafından komutanlarına zeamet arazisi olarak paylaştırılmış ve o zamanki adıyla üzüm ovası Dündar Bey'e, Bereketli köyü çevresi Afşar aşiretine, Baharlar, Bahadırlar köyleri Bahadır beye verilerek buraları aşiretlerin iskanına tahsis edilmiştir. Uzun yıllar Osmanlı imparatorluğunun Aydın sancağına bağlı bir zeamet beyliği olan Sarıgöl çevresi, 1 Meşrutiyetten sonra Alaşehir ilçesine bağlı bir köy, Balkan savaşından (1913-1916) sonra Belediyelik olmuştur. 15 Mayıs 1919'da İzmir'in Yunanlar tarafından işgal edilmesi ve Yunan ordularının İlçelere doğru ilerlemesi üzerine 23 Ağustos 1919'da Alaşehir'de Yarbay Muhittin Bey Başkanlığındaki toplanan ilk Kuvâ-yi Milliye Teşkilatına Afşaroğlu Mehmet bey, Alemşahlı köyünden Mazlum bey, Dindarlı köyünden Çavuş oğlu Hüseyin, Sarıgöl'den üç kez belediye başkanlığı yapmış olan Etem Hoca, Hacı İsa oğlu Halil ağa, Arap Süleyman ve Halil Kardeşler, Özpınar (Cabertarar) köyünden Hacı Yitik temsilci olarak katılmışlardır. 16-25 1919 Ağustos tarihleri arasında yapılan Alaşehir Kongresi'ne Sarıgöl'den(İnegöl) Etem Hoca (Sarıhan), Alemşahlı köyünden Mazlum Bey (Ulu) ilçe delegesi olarak katıldılar. 2010 yılında ise Alaşehir Kongresi'ne katılan Etem Hoca'nın (Sarıhan) mezarı Sarıgöl Belediyesi tarafından anıt mezara dönüştürüldü.

Düşmana karşı ilk direniş teşkilatını kurmuşlardır. Her ne kadar bölük pörçük kuvvetlerle düşmana karşı çete savaşları verilmişse de 23 Eylül 1919'da Sarıgöl de düşman işgaline uğramış, türlü zulüm ve vahşeti yaşamış. 6 Ağustos 1922 sabahı Afyon cephesinden taarruza geçen Mustafa Kemal Paşa komutasındaki Türk orduları düşman cephesini bozmuş, 4 Eylül 1922 sabahı şafakla beraber Çolak İbrahim Bey komutasındaki süvari birlikleri Sarıgöl'ü düşman işgalinden kurtarmış, 2 yıl 11 ay 17 gün süren zulüm ve vahşet Türk ordusu ve onun mümtaz komutanı Mustafa Kemal Paşa ile halkın direnişi sayesinde sona ermiştir.

Türkiye Cumhuriyeti döneminde bir Belediyelik olarak kalan İnegöl 1938'de Sarıgöl adını alarak Bucak (Nahiye) ve 4 Eylül 1957'de 7033 sayılı kanunla Manisa iline bağlı tam teşkilatlı bir ilçe olmuştur. Sarıgöl ilçesi Manisa iline bağlı ve Gediz ovasının başlangıç noktasının doğusundadır.İlçenin doğusunda Denizli İline bağlı Güney ilçesi ve Uşak iline bağlı Eşme ilçesi, güneyinde Buldan ve Kuyucak, Batısında ise Alaşehir ilçesi vardır. Arazi yüzölçümü 423 kilometrekaredir. Denizden yüksekliği 320 metredir. İç Ege'nin tüm özelliklerini taşıyan bir coğrafi yapıya sahiptir.